تقویت رفتار های مثبت در کودک پارت سوم

نقش مایوس شدن در عدم تقویت رفتار های مثبت در کودک :

باتوجه به ادامه مقاله قبلی در تقویت رفتار های مثبت در کودک : امّا از طرف دیگر اگه به کودک بگویم خیلی باهوش است، خیلی نقاش ماهری است  یعنی به استعداد او اشاره کنیم شاید کودک در ابتدا انگیزه مند شود تا  مهارتش را به بقیه هم نشان بدهد

امّا به محض اینکه شکست بخورد فکر می کند خیلی هم باهوش نیست یا خیلی هم در نقاشی کردن ماهر نیست به استعداد خودش شک می کند و به راحتی تسلیم میشود که به درد این کار نمی خورد و دست از تلاش کردن برمی دارد.

 برای این قانون قطعاً سن کودک مهم است که کودک بتواند تلاش و استعداد را از هم تمییز بدهد به جای اینکه بگوییم چه دختر باهوشی بیایم بگویم که

” من دیدم که تو چقدر تلاش کردی آفرین “یا به جای اینکه بگویم “تو یک فوتبالیست فوق العاده ای “به او بگویم “تو زمین خیلی خوب تلاش می کردی و پاس کاری هات عالی شده” .

قانون پنجم تشویق های مقایسه ای ممنوع :

قانون چهارم تشویق های کنترل کننده یا شرطی ممنوع

تشویق کنترل کننده یعنی تشویقی که والدین با هدف دستکاری کردن رفتار کودکشان یا کنترل اون می کنند این تشویق با چیزی که ما تا الان گفتیم فرق می کند هدف تشویق سالم این است که کودک انگیزه مند و آگاه شود تا رفتار مناسب را یاد بگیرد، انجام بدهد و تکرارش کند.

 یک مثال می زنم که یک مقدار روشن تر شود.  ماجرا : کودک بعد از نیمه ی اول بازی فوتبال که تیمش درحال شکست خوردن است می اید پیش والدینش والدین تا الآن شاهد بازی بودند رو به کودک می کنند و میگویند

“خوب بود ولی من می دونم که می تونی بهتر از اینم هم بازی بکنی” شاید کودک انگیزه پیدا کند  و بازهم تلاش کند ولی این احتمال هم وجود دارد که کودک فکر کند چیزی که مهم است به هدف رسیدن است  و تشویق شدنش مشروط به گرفتن نتیجه ی دلخواه است. 

شاید در دید اول اینقدر هم بد نباشد امّا درواقع اتفاقی که در ذهن کودک می افتد این است که ارزش خودش را مشروط به عوامل بیرونی می کند.

ادامه مطلب :

 خودارزشی یا حس ارزشمندی خود حدود دو سالگی به بعد شروع به شکل گیری می کند و دو تا وجه خوب و بد دارد. اگه کودک خودارزشی مثبت داشته باشد

با ویژگی های مثبت خودش را توصیف می کند، عزت نفسش بالا و موفقیت هایش را به تلاشش نسبت می دهد و دقیقاً برعکس اگر خود ارزشیش منفی باشد ويژگی های منفی خودش را توصیف می کند عزت نفسش پایین و شکست هایش را به نداشتن توانایی نسبت میدهد.

 وقتی والدین کودکان را برای رسیدن به موفقیت تشویق های سوگیرانه می کنند کودک را به این سمت سوق میدهند که خود ارزشمندیش مشروط به موفق شدنش باشد.

همینطور تشویق های شرطی باعث میشود به جای اینکه کودک انگیزه ی درونی پیدا کند که تلاش کند یاد بگیرد انگیزه ی بیرونی پیدا می کند یعنی تلاش می کند که موفق شود که تشویق بشود .

این نوع تشویق اثرات خطرناک تری روی دخترها دارد تا پسرها .به جای اینکه به کودک بگویم ” من مطمئنم دفعه ی بعد بیشتر تلاش می کنی”  به او بگویم که ” تو خیلی برای این کار تلاش کردی” .

قانون پنجم در تقویت رفتار های مثبت در کودک :

این یکی از تله هایی است که والدین خیلی در آن می افتند یعنی در تشویق کودک را مقایسه می کنند البته خب خیلی طبیعی است چرا که  ما هم همینطوری رشد کردیم.

مدام با بقیه مقایسه شدیم در مدرسه، در ورزش، در برنامه های غیر درسی، در آزمون ورودی دانشگاه، در کار و خیلی جاهای دیگر

 شاید فکر کنیم این مقایسه ها باعث شد ما بیشتر انگیزه پیدا کنیم بیشتر و سخت تر درس بخوانیم یا کار کنیم مشکل انجایی پیش می اید که ما شکست می خوریم فکر کنید چه حسی داشتید وقتی خودتان را با بقیه که از شما موفق ترند مقایسه می کردید وقتی کاری را خوب انجام می دادید هیجان زده می شدید و خوشحال بودید .

امّا بعد از شکست چه طور؟ بیشتر احساس افسردگی نمی کردید تا انگیزه مند باشید؟ بروید یک بار تلاش کنید، بیشتر تلاش کنید تشویق های مقایسه ای هم همین اثر را دارند کودکان را مستعد عقب نشینی در آینده می کنند وقتی کودک مدام با بقیه مقایسه میشود نمیتواند وقتی شکست خورد از مقایسه ی خودش با بقیه هم سالاش دست بردارد

پس با سرعت انگیزه اش را از دست میدهد این کودکان وقتی با مشکلی روبه رو میشوند خیلی بیشتر از کودکانی که به خاطر تلاششان تشویق شدند

هیجانات منفی مثل ناکامی و ناامیدی را تجربه می کنند و زودتر جا می زنند تشویق های مقایسه ای مثل تشویق های شرطی باعث میشود کودک یاد بگیرد پیروزی مهم است نه یادگیری.

 پس این کودکان از شکست انقدر می ترسند که احتمال اینکه کار جدیدی را امتحان کنند خیلی کم میشود و نهایتاً خلاقیت در این کودک می میرد پس نگویم تو از خواهرت باهوش تری به او بگویید” تو برای حل پازل خیلی خوب تلاش کردی آفرین”.

ادامه دارد

نویسنده: فاطمه حیدری کارشناس ارشد روانشناسی