ازدواج در گستره ی پیوندهای خویشاوندی _ قسمت دوم

یافته های نوین پژوهشی در ارتباط  با ازدواج های خویشاوندی

همه یافته های حاصل از پژوهش های مربوط به ازدواج های خویشاوندی و بررسی تحلیلی و تطبیقی و درصد فراوانی برخی آسیب پذیری ها در بین نوزادان حاصل از ازدواج فامیلی و غیرفامیلی حاکی از آن است که به هنگام ازدواج، به ویژه ازدواج با خویشاوندان، نظیر دختر عمه یا پسر خاله، باید بر سلامت ژنتیکی طرف مورد نظر توجه داشته و بنا به ضرورت بر ناقل نبودن ژن های مغلوب و بیمار به وسیله ایشان اطمینان حاصل شود. این امر می تواند از طریق مشاوره ها یا انجام آزمایش های ژنتیکی به طور محسوس و قابل توجهی روشن گردد.

به طور خلاصه نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده در سال های اخیر درباره ازدواج های خویشاوندی و وضعیت جسمی، ذهنی و روانی فرزندان حاصل از این قبیل ازدواج ها در مقایسه با ازدواج های غیرفامیلی به شرح زیر است:

براساس قوانین ژنتیکی، نقل و انتقالات ژن های نهفته و بعضا معیوب از طریق ازدواج های خویشاوندی و روابط هم خونی بیشتر صورت می پذیرد. به عبارت دیگر فراوانی بروز صفات نهفته در میان فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی بیش از موارد مشابه در ازدواج های غیرفامیلی است. ولی فراوانی نقل و انتقالات ژن های نهفته و احتمالا معیوب از والدین خویشاوند فرزندان، آن چنان که بعضی تصور می نمایند، زیاد نیست.

مطالعات انجام شده در دانشگاه میشیگان امریکا درباره وضعیت زوج های خویشاوند و شرایط ذهنی و روانی فرزندان ایشان در مدتی حدود سی سال، بیانگر این حقیقت است که فرزندان ازدواج های خویشاوندی ( عموزاده ها و خاله زاده ها) در مجموع سه درصد بیشتر از دیگران دچار آسیب های جسمی و ذهنی بوده اند.

در این تحقیق جامع، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که میزان مرگ و میر یا معلولیت در فرزندان والدین خویشاوند تا سن ده سالگی، ۵/۱۱ درصد و در بین فرزندان همسران غیر خویشاوند ۸ درصد بوده است.

تحقیقی که درباره مرگ و میر نوزادان در انگلستان صورت گرفته، حاکی است که ۹۶ درصد نوزادان ازدواج های خویشاوندی و ۹۸ درصد فرزندان ازدواج های غیر خویشاوندی در یک سال اول حیات از سلامت کامل برخوردار بوده اند، یعنی ۲ درصد تفاوت میان این دو دسته وجود داشته است.

برخی دیگر از تحقیقات و مطالعات ژنتیکی نشان می دهند که فراوانی عقب ماندگی ذهنی در فرزندان ازدواج های خویشاوندی در مقایسه با فرزندان ازدواج غیر خویشاوندی، ۵ درصد افزایش دارد و بعضا بهره هوشی فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی به لحاظ وجود بسیار نادر ژن های نهفته و معیوب تا حدی کاهش می یابد.

در مطالعه جامعی که اخیرا در سطح کشور امریکا صورت پذیرفته است، محققان به این نتیجه رسیده اند که فراوانی معلولیت جسمی و ذهنی فرزندان حاصل از ازدواج های غیر خویشاوند ۲ تا ۳ درصد و معلولیت های مختلف کودکان والدین خویشاوند ۴ تا ۶ درصد می باشد. به عبارت دیگر بیش از ۹۴ درصد فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی در سلامت کامل بوده اند.

نکات قابل توجه در ازدواج های خویشاوندی

در خاتمه این بحث، سزاوار است که به طور خلاصه به چند نکته حایز اهمیت اشاره شود:

امکان نقل و انتقال ژن های نهفته و بعضا معیوب ( هر ژن نهفته لزوما  معیوب نیست و بعضی از ژن های نهفته نیز ناقل صفات خوب هستند)، در اغلب ازدواج هایی که در همه نقاط جهان صورت می پذیرد ( اعم از ازدواج های خویشاوندی و غیره خویشاوندی) هم وجود دارد و فقط فراوانی آن در ازدواج های خویشاوندی تا حدی بیشتر است. یعنی احتمال انتقال ژن های نهفته در ازدواج های غیر خویشاوندی هم وجود دارد. به زبان ساده تر، ازدواج با انسان های هم نژاد، همشهریان و هم ولایتی ها، زمینه احتمال انتقال ژن های نهفته را به همراه دارد و بدیهی است با خویشاوندان این احتمال اندکی فزونی می یابد. به عکس هر قدر قرابت و خویشاوندی روستایی، شهری، ملی، منطقه ای و نژادی کمتر باشد، نه تنها احتمال آسیب پذیری نوزادان کمتر می شود، بلکه قوت، سلامت و بهره هوشی آنان نیز بیشتر می شود.

باید توجه داشت که تحقیقات انجام شده درباره ازدواج های فامیلی و وضعیت سلامت فرزندان حاصل از آن عمدتا در مناطقی صورت پذیرفته است که علاوه بر عوامل احتمالی ژنتیکی، عوامل آسیب گذار دیگری نظیر فقر فرهنگی، فقر اقتصادی، محرومیت های محیطی، سوء تغذیه، عدم امکانات مطلوب بهداشتی و پزشکی نقش تعیین کننده ای داشته اند. به عنوان مثال در حال حاضر در جوامعی مشابه جامعه ما عموما در سطح روستاها و مناطق محروم و در میان خانواده های پرجمعیت با تبار اقتصادی و اجتماعی متوسط و پایین تر، ازدواج های خویشاوندی بیشتر صورت می گیرد. بدیهی است که با ارِئه خدمات مشاوره ای به این قبیل خانواده ها یقینا درصد معلولیت فرزندان به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. به سخن دیگر، همه داوطلبان ازدواج، بالاخص دواطلبان خویشاوند، به مشاوره ژنتیکی قبل از ازدواج نیاز دارند.

در شهر تهران حدود ده تا دوازده درصد ازدواج ها بر پایه روابط خویشاوندی انجام می شود. در امریکا یک هزارم ازدواج بین عموزاده ها و خاله زاده ها صورت می گیرد و در ژاپن از هر یک هزار ازدواج، چهار ازدواج در بستر روابط خویشاوندی به وقوع می پیوندند. به طور کلی ازدواج های خویشاوندی در جوامع اسلامی، به خصوص در مناطق روستایی از بیشترین فراوانی برخوردار است.

نتایج به دست آمده از مطالعات مقایسه ای مربوط به هوش بهر فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی با هوش بهر فرزندان حاصل از ازدواج های غیر خویشاوندی، حاکی از آن است که در اغلب موارد میزان هوش فرزندان والدین خویشاوند برابر است با میانگین هوش پدر و مادر، و این میزان به ندرت کمتر یا بیشتر از معدل هوشی والدین می باشد و بهره هوشی فرزندان والدین غیر خویشاوند، عمدتا اندکی بالاتر از میانگین هوشی پدر و مادر است و هرقدر خاستگاه والدین غیر خویشاوند دورتر و کاملا متفاوت باشد، میزان هوش بهر فرزندانشان بیشتر می شود. پ

بدیهی است زمانی که دختر عموی باهوش با پسر عموی تیزهوش ازدواج می کنند و مشکل انتقال ژن های نهفته معیوب را نیز ندارند، انتظار می رود که فرزندانی سالم و تیز هوش داشته باشند و عموما نیز همین طور است و بعضا صاحب فرزندانی نابغه می شوند. هوشمندی و تیزهوشی فرزندان دانشمندان شهیری چون آلبرت اینشتین و چارلز داروین که با دختر عموهای خود ازدواج کردند نیز در همین ارتباط قابل توجیه است. البته بالاتر بودن بهره هوشی فرزندان از میانگین هوشی والدین نیز محتمل است. گاه نیز دیده شده است والدین خویشاوندی که از نظر هوشی در وضعیت فوق العاده بوده اند، در گردونه همان احتمالات آماری و قوانین مندلی صاحب فرزند معلول شده اند.

به طور کلی همان گونهه که پیش تر اشاره شد، در مطالعه و بررسی نقش عامل ژنتیکی در ازدواج های خویشاوندی باید به سایر عوامل اثرگذار و آسیب زا، همچون شرایط جسمی و روانی زوجین، مصرف احتمالی مواد مخدر، مشروبات الکلی و دخانیات به وسیله ایشان، وضعیت مادر در دوران بارداری، نحوه تغذیه و ابتلای مادر به بیماری های عفونی احتمالی در هنگام بارداری نیز توجه داشت. در هر حال انجام برخی آزمایش های ژنتیکی می تواند نقش احتمالی وجود ژن های نهفته در والدین را تا حدودی مشخص کند. بدیهی است که این مسئله باید قبل از ازدواج و با انجام مشاوره های تخصصی انجام پذیرد.

حقیقت این است که فراوانی طلاق در ازدواج های خویشاوندی در بررسی آمار کلی طلاق در سطح کشور بسیار اندک است. به سخن دیگر زوج های خویشاوند به لحاظ حضور در دایره حمایتی قابل توجه، از کانون پر استحکام خانواده، بیشتر بهره مند هستند. چرا که پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها عموها، خاله ها، دایی ها و عمه ها می توانند در مقام مشاوران مطلوب، دلسوز و حمایتگز ( به دور از دخالت های ناروا) بیشترین نقش را در استحکام و گرمی خانواده زوج جوان داشته باشند.

و نکته آخر این که: شایسته است در ازدواج جوانان، بزرگ ترها و اهل نظر از مداخله های ناصواب بپرهیزند و همواره تلاش کنند که دختر و پسر آماده و داوطلب ازدواج با شناخت هرچه بیشتر و تمایل قلبی و رضایت خاطر حق انتخاب داشته باشند. این موضوع در مورد ازدواج های خویشاوندی از اهمیت بیشتری برخوردار است. بنابراین انتظار می رود به رغم آشنایی خوبی که خانوده ها با هم دارند و عموزاده ها و خاله زاده ها همدیگر را در حریم خانواده به خوبی می شناسند، ازدواج با این خویشاوندان صرفا با برنامه ریزی قبلی و اصرار بزرگ ترهای خانواده انجام نپذیرد. متاسفانه مشکلات ناشی از ازدواج های خویشاوندی با برنامه ریزی قبلی و احیانا تحمیلی و تقریبا خارج از اراده و میل واقعی و رضایت قلبی پسر یا دختر یا هر دو، می تواند کاملا چشمگیر باشد. کم رغبتی زوجین نسبت به یکدیگر ممکن است در وضعیت جسمانی و ذهنی فرزندان حاصل، تاثیری نامطلوب داشته باشد.

در شرایطی که عموزاده ها از دوران طفولیت در خانواده بزرگ پدری ( پدر بزرگ) با هم زندگی کرده و در دوران نوجوانی نیز احساس خواهر و برادری نسبت به هم بر فکر و ذهن و روان ایشان سایه افکنده است و هیچ گونه نگرش امکان زوجیت و زندگی زناشویی میان ایشان وجود ندارد، شایسته نیست بر پیوند ازدواج آنها اصرار داشته باشیم، مگر آن که بیشتر زمینه رویش چنین احساسی در ایشان فراهم شود. به بیان دیگر نقش شناخت هر چه بیشتر نسبت به پیوند ازدواج، بیش از صرف روابط خویشاوندی در ازدواج موفق و آرامش و سعادتمندی زوجین تعیین کننده و موثر است. از این رو در کنار شناخت نسبتا خوب از عموزاده ها، خاله زاده ها، عمه زاده ها و دایی زاده ها به هنگام ازدواج، باید به سایر شرایط کفویت و شایستگی های همسری و قابلیت های پدری و مادری توجه کرد و به دور از تعصبات خویشاوندی آنها را مورد ارزیابی مجدد قرار داد تا در صورت برخورداری از احساس واقعی نسبت به فرد مورد نظر در مقام همسری، با اطمینان از عدم انتقال ژن های نهفته و معیوب در نتیجه انجام چنین وصلتی( با بهره مندی از مشاوران ژنتیکی) و با توکل به خداوند منان، اقدامات بایسته در ازدواج خویشاوندی انجام گیرد.

بریده ای از کتاب: روانشناسی ازدواج و شکوه همسری

نویسنده: دکتر غلامعلی افروز استاد دانشگاه تهران 

انتشارات: دانشگاه تهران 

چاپ: پنجم

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.