طرح درمان اختلال اضطراب در نوجوانان ـ بخش پایانی

۱۷. از تکنیک بیوفیدبک به منظور تسهیل در یادگیری مهارت های رسیدن به آرامش برای مراجع استفاده کنید.

۱۸. مثال هایی را به بحث بگذارید که ثابت می کند ترس یا نگرانی غیرواقعی منجر می شود تا افراد تهدیدات را بیش از حد تخمین بزنند و درعین حال توانایی خودشان در مدیریت آن ها را کمتر از حد واقع برآورد کنند.

۱۹. امکان به حقیقت پیوستن انتظارات منفی، عواقب به وقوع پیوستن آن احتمالات و همچنین قابلیت های فرد در مدیریت پیامدهای مربوطه را شرح دهید و به این ترتیب مراجع را در به چالش کشیدن ترس و نگرانی هایش کمک کنید. حتی می توانید روی قابلیت فرد در پذیرفتن یپامدها نیز کار کنید.

۲۰. به مراجع کمک کنید این نکته را بفهمد که ترس و نگرانی منجر به نوعی اجتناب از مشکلات می شود که این خود موجب انگیختگی اضطراب شده و مانع حل آن مشکلات خواهد شد.

۲۱. در مورد طرح واره مراجع و صحبت های او با خودش که موجب عکس العمل بیمناک و نگرانی او در برخی شرایط می شود، تحقیق کنید. طرز فکر های متعصبانه ی او را به چالش بکشید؛ سعی کنید فکرهای ناخوشایند بی اساس او را با موارد واقعی تر و مثبت تر که موجب افزایش اعتماد به نفس او  در مقابله با ترس و نگرانی می شود، جایگزین کنید.

۲۲. به مراجع تکالیفی بدهید که در آن ها با صحبت های ترسناک خود آشنا شود و به دنبال جایگزینی برای آن ها باشد ( به عنوان مثال تمرین های بخش « ابراز کاربردی برای اضطراب‌» از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به بدهید)؛ موفقیت هایی که مراجع با حل چنین تمرین هایی به دست می آورد را تکرار و تشویق کرده و عملکرد او را در چگونگی انجام آن ها تصحیح کنید تا در این امر پیشرفت کند).

۲۳. به مراجع یاد بدهید که از تکنیک توقف فکر کردن استفاده کند (تکنیکی که در آن ابتدا یک علامت «ایست» را در ذهن خود مجسم کرده و بلافاصله به یک حس خوشایند فکر می کند). این تکنیک می تواند برای توقف احساس نگرانی یا ترسی که منشأ آن برطرف شده اما هنوز ادامه دارد، استفاده شود (یا اینکه می توانید تمرین های بخش « به کار بردن تکنیک توقف فکر» از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به فرد بدهید)؛ پیگیر باشید که مراجع بین هر دو جلسه متوالی و در زندگی روزمره خود از این تکنیک استفاده کند.

۲۴. از والدین مراجع بخواهید که با او مطالبی را در مورد بازسازی شناختی ترس و نگرانی هایش بخوانند و به بحث بگذارند. مطالب مورد نیاز را می توانید از کتاب ها یا برنامه های درمانی مرتبط پیدا کنند ( به عنوان مثال کتاب « پروژه C.A.T درمان شناختی رفتاری نوجوانان مضطرب » نوشته ی کندال و همکارانش و کتاب « کمک به کودک مضطربتان» نوشته ی راپی و همکارانش را ببینید).

۲۵. به مراجع توضیح دهید که استفاده از تکنیک « وقت نگرانی»‌ چگونه می تواند نگرانی های او را از سایر کاراکترهای محیطی تفکیک کند. سعی کنید خودتان یک « وقت نگرانی» برای مراجعه تنظیم کرده و با او این جلسه را تمرین کنید تا او نیز در این امر پیشرفت کند.

۲۶. به مراجع بیاموزید که نگرانی هایش را تا « وقت نگرانی» که از پیش مقرر کرده اید به تعویق بیندازد و برای این منظور از تکنیک هایی همچون توقف فکر کردن، آرمیدگی و تغییر سمت توجه استفاده کند ( یا اینکه می توانید تمرین های بخش «وقت نگرانی» ‌از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به او بدهید)؛ به مراجع توصیه کنید از این تکنیک ها در زندگی روزانه ی خود استفاده کند و پیگیر این باشید که تا چه حد این تکنیک ها برای او موفقیت آمیز خواهد بود. به این ترتیب می توانید عملکرد او در انجام این تکنیک ها تصحیح کنید تا میزان موفقیت او نیز بیشتر شود.

۲۷. به مراجع کمک کنید که دو تا سه مرحله از نگرانی برای خود در نظر بگیرند و آن ها را در موقعیت هایی که مضطرب می شوند به نمایش بگذارند (به عنوان مثال ناکامی های حاصل شده در محیط مدرسه و نگرانی در مورد مشکلات ارتباطی).

۲۸. موقعیت هایی که احتمال کسب تجربه موفقیت در آن ها برای مراجع بسیار زیاد است را شناسایی و انتخاب کنید؛ برنامه ای برای مقابله با احساسات منفی که برای مراجع نگرانی ایجاد می کنند؛ بریزید و به کمک آن سعی کنید مراجع را قادر به مدیریت نگرانی خود در موقعیت های مختلف کنید؛ مراجع بدین روش قادر خواهد بود که موقعیت های مختلف را به صورت ذهنی برای خود تکرار و تمرین کند.

۲۹. از مراجع بخواهید که به صورت کاملاً واضح تصویری از موقعیت های مختلف بسازد و آن ها را تا جایی ادامه دهد که اضطراب حاصله از آن کم کم رنگ ببازد و شخص حس امنیت یا اعتماد به دست آورد و تجربیات او در این امر را با یکدیگر تجزیه و تحلیل کنید.

۳۰. تکلیفی به مراجع بدهید که طی آن او در معرض برخی انواع ترس و نگرانی های شناخته شده (که عکس العمل افراد معمولی به آن ها مشخص است) قرار گیرد. تمرین های او  را با هم تحت نظر قرار دهید و او را در دستیابی به موفقیت بیشتر تشویق کنید. حتی می توانید عملکرد او را در انجام این تمرین ها تصحیح کنید تا او در این امر پیشرفت کند (یا اینکه تمرین های بخش « قرار گرفتن تدریجی در معرض ترس و نگرانی » از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به شخص بدهید)؛

۳۱. از مراجع بخواهید که فهرستی از ناسازگاری های عمده ای که موجب ترس و نگرانی او می شود را تهیه کرده و به کمک مهارت های حل مسئله، جسارت، پذیرش و تغییر، شناخت آن ها را برایش رفع کنید (یا اینکه تمرین های بخش « جسور شدن‌ » و بخش «‌ حل مسئله »‌ از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به او بدهید).

۳۲. به مراجع تکالیفی بدهید که در آن ها با کمک مهارت هایی که طی جلسات درمان می آموزد به حل برخی مشکلات جاری خود بپردازد ( یا اینکه تمرین های بخش « قرار گرفتن تدریجی در معرض ترس و نگرانی »‌ از کتاب تکالیف روان درمانی برای نوجوانان نوشته ی جانگسما، پیترسون و مک اینیز را به عنوان تکلیف به او بدهید)؛ پیگیر باشید که تا چه حد این تمرین ها برای او موفقیت آمیز خواهد بود. به این ترتیب می توانید عملکرد او در انجام این تکنیک ها را تصحیح کنید تا میزان موفقیت او نیز بیشتر شود.

۳۳. مراجع را تشویق کنید تا فعالیت های اجتماعی و آموزشی خود را افزایش دهد. به علاوه از او بخواهید که کارهایی را تجربه کند که اعتماد به نفس او را افزایش می دهد.

۳۴. اگر مراجع قبول می کند و در صورتی که امکان آن وجود دارد والدین او را نیز در جلسه های درمان شرکت دهید و آن ها را نیز وارد فعالیت های گزینشی کنید.

۳۵. حتی می توانید یک گروه درمان شناختی رفتاری نیز راه بیندازید (به عنوان مثال کتاب «‌ درمان شناختی رفتاری برای کودکان مضطرب: روش های درمان برای گروه درمانی » نوشته ی فلانری و کندال یا کتاب « برنامه ی دوستی برای دوره  ی نوجوانی » نوشته ی بارت و همکارانش را ببینید).

در این گروه جوان ها برای درمان اضطراب ـ با توجه به جنبه های شناختی، رفتاری و عاطفی آن شرکت می کنند ـ مهارت هایی می آموزند که بر اضطراب خود غلبه کنند. سپس بعد از جلسه های گروه درمانی باید از مهارت های آموخته شده در موقعیت های محرک اضطراب استفاده کنند تا به نحوه ی مؤثر کاربرد آن ها نیز مسلط شوند.

۳۶. همچنین می توانید خانواده درمانی شناختی رفتاری را نیز امتحان کنید ( به عنوان مثال « خانواده درمانی شناختی رفتاری برای کودکان مضطرب » نوشته ی هووارد و همکارانش یا کتاب « برنامه ی دوستی برای دوره ی جوانی » نوشته ی بارت و همکارانش را ببینید). در خانواده درمانی فرض بر این است که اعضای خانواده دارای عناصر شناختی، رفتاری و عاطفی اضطراب باشند. آن ها طی جلسه های درمان مهارت هایی را فرا می گیرند تا به کمک آن از پس اضطراب خود برآیند. آن ها همچنین مهارت های جدیدی نیز یاد می گیرند؛ مثلاً والدین مهارت های فرزند پروری را فرا می گیرند که خود فرآیند درمان را تسهیل می کند.

۳۷. به والدین مهارت های سازنده ای جهت مدیریت رفتار مضطرب فرزندانشان آموزش دهید؛ مثلاً اینکه والدین بیاموزند که چگونه اضطراب خودشان را در درجه اول کنترل کنند، به این ترتیب چگونه اضطراب فرزندشان را به تعویق بیندازند یا رفتار شجاعانه را در آن ها تقویت کنند و چگونه از شکوه و گلایه بیش از حد پرهیز کنند.

۳۸. به اعضای خانواده مدیریت اضطراب، حل مسئله و مهارت های ارتباطی را برای کاهش ناسارگاری های درونی خانواده بیاموزند زیرا این کار به مراجع کمک می کند تا فرآیند درمان را زودتر و بهتر پشت سر بگذارد.

۳۹. در مورد تمایز بین واژه هایی همچون پسرفت و پیشرفت با مراجع صحبت کنید. می توانید موقعیت هایی همچون برگشت یک ترس، نگرانی یا اضطراب را به کلمه پسرفت نسبت دهید و در مقابل حالت هایی همچون تصمیم برای رفع ترس و اجتناب و مقابله با آن ها را به کلمه پیشرفت نسبت دهید.

۴۰. به مراجع در شناسایی و مدیریت موقعیت هایی که مصداق پسرفت بوده و در آینده ممکن است برای او پیش بیایند نیز کمک کنید.

۴۱. از مراجع بخواهید که مهارت های تازه فراگرفته اش ازجمله آرمیدگی، بازسازی و بازگشت شناختی و حل مسئله ( که برای رفع ترس و نگرانی او نیاز است) را به طور منظم و در زندگی روزمره اش به کار برد.

۴۲. کارت هایی تهیه کنید که روی آن ها مهارت هایی برای مراجعه و والدینش جهت رویارویی با شرایط مضطرب کننده و نگران کننده نوشته شده باشد و آن ها را به مراجع و والدینش بدهید ( مثلاً روی برخی کارت ها می توانید این عبارت ها را بنویسید « آرام و عمیق نفس بکش»، «‌ نگرانی های بی مورد و غیر واقعی را دور بریز» و «‌ از مهارت حل مسئله استفاده کن»).

۴۳. به والدین مراجع یاد بدهید که چگونه به عکس العمل های توأم با ترس و اضطراب فرزندشان واکنش نشان دهند. واکنش توأم با آرامش والدین در موفقیت مراجع در برطرف کردن نگرانی و اضطراب بسیار مؤثر است. والدین باید بیاموزند که همواره آرامش خود را حفظ کنند زیرا از این طریق است که می توانند به مراجع کمک کنند تا اضطراب خود را کمتر کند. شما باید خانواده مراجع را برای حل مشکل او به یک تیم تبدیل کنید که مهارت های لازم را آموزش دیده اند.

۴۴. می توانید به والدین نیز همان مهارت های غیر اجتنابی را که به مراجع آموزش داده اید، یاد بدهید و آن ها را به استفاده ی از این مهارت ها جهت مدیریت ترس و نگرانی های خودشان تشویق کنید. مثلاً‌ تکنیک های حل مسئله و برخی مهارت های ارتباطی بسیار مفید هستند ( به عنوان مثال کتاب « نکاتی در مورد فرزند پروری کودکان مضطرب نوشته ی ماناسیس و کتاب « مواجهه با ترس» نوشته ی تولین را ببینید).

۴۵. از پذیرش درمانی و ارتباط درمانی برای کمک به مراجع در پذیرفتن وقایع ناخوشایند مانند عدم کنترل کامل، نقایص و عدم قطعیت در برخی امور بهره بگیرید. این گونه روش های درمانی به مراجع در تحمل عواطف و باورهای ناخوشایند نیز کمک می کند.

۴۶. در مورد اثر تجربیات گذشته مراجع ( که در گذشته در برخی شرایط اضطرابی مانند کمبود یا وفور برخی امکانات، احساسات و … کسب کرده است) روی ترس و نگرانی های کنونی اش از او سؤال بپرسید؛‌ این کار را ادامه دهید تا به نتایج شفاف در این زمینه برسید.

چکیده

۱. توصیف تجربیات کنونی و سابق مراجع از ترس، نگرانی یا نشانه های اضطرابی و همچنین اثر آن ها روی عملکرد او و سعی در رفع آن ها ( مورد ۱ و ۲)

۲. پر کردن پرسش نامه هایی که جهت ارزیابی ترس، نگرانی یا اضطراب طراحی شده اند.( مورد ۳)

۳. ارائه ی اطلاعاتی در مورد جنبه های رفتاری شناختی و عاطفی اضطراب به مراجع و ارزیابی نتایج تشخیص DSM و سنجش میزان تأثیر درمان. ( مورد ۵، ۶، ۷ و ۸)

۴. همکاری و مشورت گرفتن از یک پزشک در مورد داروهای تجویز شده جهت اضطراب مراجع. ( مورد ۹ و ۱۰)

۵. صحبت کردن با مراجعه در مورد اینکه چگونگی تأثیر افکار، احساسات و فعالیت های رفتاری در اضطراب فرد و درمان ان تأثیر دارند. ( مورد ۱۱، ۱۲ و ۱۳)

۶. آموزش مهارت هایی برای آرام شدن و به کار بستن آن ها به منظور کاهش و کنترل اضطراب فرد. (‌مورد ۱۴، ۱۵، ۱۶ و ۱۷)

۷. صحبت کردن با مراجع و توضیح دادن اینکه چگونه فکر کردن توأم با هراس و ترس عامل ایجاد ترس، نگرانی بیش از حد و اضطراب دائم می شود. ( مورد ۱۸، ۱۹ و ۲۰)

۸. شناسایی و به چالش کشیدن افکار منفی و صحبت های توأم با ترس مراجع با خودش و جایگزین کردن آن ها با افکار مثبت و واقع گرایانه تر. ( مورد ۲۱، ۲۲، ۲۳ و ۲۴)

۹. آموزش استراتژي های کنترل محرک به مراجع و به کار بستن آن ها برای محدود کردن تأثیر عوامل محیطی در ایجاد اضطراب؛ آموزش توانایی به تعویق انداختن اضطراب تا زمان جلسه « وقت نگرانی ». ( مورد ۲۵ و ۲۶)

۱۰. از مراجع بخواهید تصور کند در معرض شرایطی که موجب اضطراب و ترس او می شود قرار گرفته است.( مورد ۲۷، ۲۸، ۲۹ و ۳۰)

۱۱. آموزش دادن استراتژی های جدید به مراجع برای برطرف کردن ترس و نگرانی هایش و به کار بستن این استراتژی ها توسط مراجع در زندگی روزمره خود. ( مورد ۳۱ و ۳۲)

۱۲. افزایش مشارکت مراجع در فعالیت های اجتماعی و تحصیلی. (‌مورد ۳۳)

۱۳. والدین نیز درک خود را از برنامه ی درمان مراجع و همچنین گرایش مثبتشان نسبت به آن را با او مطرح کنند. ( مورد ۳۴)

۱۴. شرکت دادن مراجع در گروه درمانی های شناختی ـ رفتاری اضطراب به این منظور که فرد در این گروه ها مهارت هایی جهت کنترل و رفع اضطراب بیاموزند و قادر شوند این مهارت ها را در زندگی روزمره خود استفاده کنند . ( مورد ۳۵)

۱۵. شرکت دادن مراجع در جلسه های خانواده درمانی شناختی ـ رفتاری برای آموختن مهارت هایی جهت کنترل اضطراب و به کار بردن این مهارت ها به طور مؤثر در زندگی روزمره اش، در این جلسه ها والدین نیز مهارت هایی برای نشان دادن عکس العمل مناسب به اضطراب و نگرانی کودکانشان یاد می گیرند. (‌ مورد ۳۶،۳۷ و ۳۸)

۱۶. آموزش استراتژي پسرفت – پیشرفت به مراجع برای جلوگیری و از افزایش اضطراب فرد و مدیریت آن و به کار بستن این استراتژی ها در زندگی روزمره او ( مورد ۳۹، ۴۰، ۴۱ و ۴۲)

۱۷. آموزش روش هایی به والدین برای عکس العمل نشان دادن به ترس و اجتناب فرزندشان. ( مورد ۴۳)

۱۸. آموزش دادن مهارت هایی از قبیل مهارت حل مسئله و استراتژی های ارتباطی به والدین جهت کنترل اضطراب خودشان. ( مورد ۴۴)

۱۹. به مراجع بیاموزید که محدودیت ها و قیدهایی که روی زندگی اش وجود دارد را پذیرفته و موفق به تحمل احساسات یا شرایط ناخوشایند واقعی زندگی اش شود. (مورد ۴۵)

۲۰. تفحص در مورد ارتباط احتمالی بین ترس و اضطراب کنونی فرد با اضطراب و نگرانی های گذشته اش ( مورد ۴۶)

بریده ای از کتاب: روان درمانی نوجوانان ـ طرح درمان برای اختلالات درون ریز 

نویسنگان: آرتورای جانگسما/ ال مارک پیترسون/ ویلیام پی مک اینیز/ تیموتی جی بروس 

مترجمان: دکتر فرهاد چنگیزی / سعیده محسنی نژاد / سارا گودرزی 

انتشارات: پرنده

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.