طرح درمان اختلال شیدایی/ شیدایی خفیف در نوجوانان

شیدایی/ شیدایی خفیف

تعریف رفتاری:

۱. پر سر و صدا از لحاظ اجتماعی، بیش از اندازه صمیمی، بطوری که پا را از حدود خود فراتر گذاشته و نشان می دهد که قضاوت اجتماعی او ضعیف است. ( مثل اعتماد زیاد و خودافشاگری سریع)

۲. عزت نفس زیاد و باور مبالغه آمیز نسبت به توانایی های خود که سبب نادیده گرفتن محدودیتهای شخصی و یا موانع واقعی می شود اما فرد دیگران را مانعی بر سر راه خود تلقی می کند.

۳. پرش افکار

۴. فشار کلام

۵. پر انرژی و بی قرار بودن

۶. آشفته و تکانشی بودن، بدون توجه به پیامدهای رفتار

۷. کاهش نیاز فرد به خواب و انکار دردهای جسمی یا هیجانی

۸. وجود سابقه اختلال عاطفی در خانواده

۹. پرخاشگری کلامی یا جسمانی؛‌ همراه با رفتارهای شبیه راه انداختن قشقرق (مانند شکستن اشیا با سر و صدای زیاد) در صورت تحقق نیافتن خواسته ها علیرغم اینکه مراجع قبلا فرمانبردار و خویشتن دار بوده است.

۱۰. کم توجهی و حواس پرتی سریع

۱۱. ناتوانی فرد در دنبال کردن برنامه ها علیرغم انرژی بسیار زیاد و بر اثر فقدان نظم و هدف مشخص در رفتارها

۱۲. رفتارهای تکانشی و خود آزار رسان که نشان دهنده عدم توجه به پیامدهای خطرناک آنها است (مانند سرقت از فروشگاهها، استعمال الکل و داروها و یا بی بند و باری جنسی)

۱۳. آرایش و لباس زننده

اهداف دراز مدت

۱. افزایش کنترل تکانه

۲. کاهش بی قراری و تکانشگری، افزایش قضاوت اجتماعی و ایجاد حساسیت نسبت به پیامدهای رفتار و در عین حال داشتن انتظارات واقع بینانه تر از خود

۳. پذیرفتن افسردگی زیربنایی و کنار آمدن با احساسات فقدان و نه ترس از آن

۴. صحبت در مورد احساسات عزت نفس پایین یا گناه و ترس از طرد شدن، وابستگی و رها شدن از سوی افراد مهم زندگی

اهداف کوتاه مدت

۱. توصیف مراجع از دیدگاهی که نسبت به خود، موفقیتها، افراد مهم دیگر، نقشه هایی که برای آینده دارد و حالت هیجانی خود

۲. همکاری در اجرای آزمونهای روانی

۳. گرفتن اطلاعات مربوط به تاریخچه ی روانی اجتماعی مراجع و همه خانواده او، بخصوص بررسی سوابق مربوط به وجود نشانه های بیماری دو قطبی

۴. همکاری در انجام ارزیابی روانپزشکی جهت تشخیص و نیاز به مصرف داروهای روانگردان

۵. استفاده از داروی روانگردان طبق دستور پزشک

۶. نشان دادن اعتماد در رابطه درمان با در میان گذاشتن ترس از وابستگی، فقدان و رهاشدگی

۷. دستیابی به ثبات خلقی، کاهش میزان عصبانیت، خلق بالا و افزایش حساسیت و رفتارهای اجتماعی مطلوب

۸. بیان اندوه، ترس و خشم در زمینه فقدانهای واقعی یا خیالی در زندگی

۹. تفاوت قایل شدن بین فقدان ها، طرد شدن ها و رها شدنهای واقعی و خیالی

مداخله های درمانی

۱. درمانجو را از نظر فشار کلام؛ پرش افکار، سرخوشی، عزت نفس بسیار بالا، تکانشگری، فقدان نظم، کم خوابی، تحمل کم در مواجهه با ناکامی یا ضعیف در کنترل خشم مورد ارزیابی قرار دهید.

۲. نیاز درمانجو به مصرف داروهای تثبیت کننده خلق مانند کربنات لیتیم را مورد ارزیابی قرار دهید.

۳. برای ارزیابی بیشتر مراجع در زمینه ابتلا به شیدایی/ شیدایی خفیف از آزمونهای روانشناختی استفاده کنید.

۴. با گرفتن اطلاعات مربوط به تاریخچه ی روانی ـ اجتماعی از والدین مراجع، وجود الگوهای شیدایی در مراجع و بیماری دو قطبی در کل خانواده او را ارزیابی کنید.

۵. برای تعیین نیاز مراجع به مصرف داروهای تثبیت کننده خلق، ترتیبی بدهید که وی تحت ارزیابی روانپزشکی قرار گیرد.

۶. بر مصرف داروها توسط مراجع و واکنش او نسبت به آنها (مثل عوارض جانبی و اثر بخشی) نظارت کنید.

۷. به درمانجو اطمینان دهید که همیشه برای کمک کردن، گوش دادن به حرفهایش و حمایت از وی آماده اید.

۸. پذیرفتن عزت نفس پایین و ترس از طرد شدن که سبب ساز لاف زنی هستند.

۹. مشخص کردن علل عزت نفس پایین و ترس از رهاشدگی

۱۰. تقویت رفتارهای مثبت مراجع از سوی والدین و در عین حال تعیین حدودی برای رفتارهای حاکی از خصومت توسط آنها.

۱۱. شناسایی مواردی از رفتارهای تکانشی که به پیامدهای منفی منجر شده اند.

۱۲. پایان دادن به رفتارهای خودتخریبی، مانند بی بند و باری جنسی، سوء مصرف مواد یا رفتارهای آشکار حاکی از خصومت و پرخاشگری

۱۳. صحبت کردن آهسته تر و توجه بیشتر به موضوع بحث

۱۴. استفاده از لباس و آرایشی که کمتر جلب توجه کند.

۱۵. پذیرفتن نیازهای وابستگی و کنار آمدن با آنها

۱۶. مشخص کردن خصوصیات و رفتارهای مثبتی که در مراجع عزت نفس واقعی ایجاد می کند.

۱۷. ترس مراجع از رها شدن از سوی منابع عشق و حمایت را بررسی کنید.

۱۸. فقدان های واقعی یا خیالی در زندگی مراجع را شناسایی کنید.

۱۹. از درمانجو بخواهید سعی کند تکانه های خود را کنترل کند و نسبت به تاثیر اجتماعی رفتار خود حساستر باشد.

۲۰. شیوه های جایگزین کردن فقدانها را بررسی کنید و آنها را به اجرا در بیاورید.

۲۱. به مراجع کمک کنید تا بین فقدانهای واقعی و خیالی، حقیقی و مبالغه آمیز تفاوت قایل شود.

۲۲. دلایل عزت نفس پایین مراجع و ترس از رها شدن را در تاریخچه ی خانواده اصلی وی پیدا کنید.

۲۳. با برگزاری جلسات خانواده درمانی، مساله طرد شدن و رها شدگی عاطفی از سوی والدین را بررسی و با آن مقابله کنید.

۲۴. به صورت تدریجی اما قاطعانه با خود بزرگ بینی و متوقع بودن مراجع مقابله کنید.

۲۵. بررسی عوامل تنش زایی که سبب رفتار شیدایی در مراجع می شوند( مانند شکست تحصیلی، طرد شدگی اجتماعی، ضربه خانوادگی)

۲۶. کاهش اضهارات حاکی از خودبزرگ بینی و ابراز خود به شیوه واقع بینانه

۲۷. مشخص کردن عوامل تنش زایی که موجب افزایش ترس از شکست و طرد شدن می شوند.

۲۸. مشخص کردن خودگویی های منفی که موجب ترس و عزت نفس پایین می شود.

۲۹. بیان خودگویی های مثبت برای افزایش عزت نفس مراجع

۳۰. پذیرش محدودیتهایی که بر رفتارهای متقلبانه و خصمانه ای که برای کنترل سایرین به کار می روند، اعمال میشود.

۳۱. جلسه ای با والدین تشکیل دهید و از طریق الگوسازی و ایفای نقش به آنها یاد بدهید که محدودیتهای جدی بر طغیانهای خشم مراجع اعمال و در عین حال، رفتارهای جامعه پسند او را تقویت کنند.

۳۲.والدین را به انجام تمرین «‌ قواعد مشخص، تقویت مثبت، پیامدهای مناسب» از کتاب راهنمای گام به گام تکالیف درمانی کوتاه مدت برای نوجوانان ( جانگسما، پیترسون و مک اینز) مکلف کنید و سپس تکالیف را بررسی کنید.

۳۳. به درمانجو کمک کنید فهرستی از رفتار تکانشی خود و پیامدهای منفی ناشی از این رفتار ها تهیه کند.

۳۴. درمانجو را مکلف کنید که تمرین «‌عمل بدون فکر مساوی ست با پیامدهای دردناک » از کتاب راهنمای گام به گام تکالیف درمانی کوتاه مدت برای نوجوانان ( جانگسما، پیترسون و مک اینز) را انجام دهد و از این طریق او را در درک این نکته که رفتارهای تکانشی او پیامدهای منفی و سنگینی دارد یاری دهید.

۳۵. برای کاهش فراوانی رفتارهای تکانشی بدون فکر به طور مکرر این گونه رفتارها را متذکر شوید.

۳۶. با استفاده از ایفای نقش، مرور رفتار و وارونگی نقش حساسیت مراجع را نسبت به پیامدهای رفتار را افزایش داده و از این طریق او را در کنترل تکانه یاری دهید.

۳۷. هدایت گفتگوها و تعیین چارچوبی برای رفتار و افکار و اعمال درمانجو و متمرکز ساختن آنها.

۳۸. بر آهسته تر صحبت کردن و تامل به هنگام تفکر تاکید و بیان خود این امر را تقویت کنید.

۳۹. ترس و ناامنی که از عوامل زیربنایی لاف زنی، خصومت و انکار وابستگی مراجع هستند را تفسیر کنید.

۴۰. جلسات خانواده درمانی ترتیب دهید و در آنها مراجع را یاری کنید نیازهای وابستگی و تمایل خود به مستقل شدن را به شیوه معقول ابراز نماید.

۴۱. مراجع را در تشخیص توانایی ها و محاسن خود یاری دهید و از این طریق عزت نفس و اعتماد بنفس او را افزایش دهید.

۴۲. مراجع را تشویق کنید تا احساسات عمیقتر خود را با شما درمیان بگذارد و از این طریق صراحت بیان، صمیمیت و اعتماد در روابط، رفاقت و مقابله با ترس، انکار و سطحی نگری را تشویق کنید.

۴۳. مراجع را در تشخیص پیامهای شناختی منفی که باعث افزایش ترس از طرد و شکست می شوند کمک کنید.

۴۴. مراجع را در تشخیص افکار مثبت واقع گرایانه که می توانند جایگزین خودگویی های منفی سبب ساز عزت نفس پایین و ترس از شکست یا طرد شدن هستند یاری دهید.

۴۵. با وضع قواعد و تعیین و اعمال پیامدهایی برای نقض آنها، حدودی بر رفتارهای متقلبانه یا برون ریزی های مراجع اعمال کنید.

۴۶. والدین را برای اعمال محدودیتهای معقول بر رفتار مراجع و ابراز تعهد در باب دوست داشتن بی قید و شرط او تقویت کنید.

بریده ای از کتاب: روان درمانی نوجوانان ـ طرح درمان برای اختلالات درون ریز 

نویسنگان: آرتورای جانگسما/ ال مارک پیترسون/ ویلیام پی مک اینیز/ تیموتی جی بروس 

مترجمان: دکتر فرهاد چنگیزی / سعیده محسنی نژاد / سارا گودرزی 

انتشارات: پرنده

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.