راهنمای دوست یابی در کودکان دارای اختلال اوتیسم

اوتیسم یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف گروهی از افراد دارای اختلالات مغزی پیچیده مورد استفاده قرار می‏گیرد و با عنوان اختلالات رشد فراگیر نیز شناخته می‏شود (PDD). افراد دارای اوتیسم در سه حوزه دارای مشکل هستند: تعاملات اختماعی، زبان برای برقرای ارتباطات اجتماعی ، رفتارها و علاق تکراری.

آمارها نشان می‏دهد که از هر ۱۱۰ کودک یک نفر دارای علائم اوتیسم است که در مقایسه با بیماری‏هایی مانند سرطان، دیابت و ایدز فراگیری بیشتری دارد. حدود ۵/۱ میلیون نفر در ایالات متحده و میلیون‏ها نفر در سراسر دنیا مبتلا به اوتیسم هستند. توضیحی برای افزایش آمار مبتلایان وجود ندارد، با این وجود دو عامل بهبود تشخیص افراد و تاثیرات محیطی که اغلب موارد در نظر گرفته می‏شود.

مطالعات صورت گرفته نشان می‏دهد که احتمال ابتلا پسرها به اختلالات اوتیسم در مقایسه با دخترها سه تا چهار برابر بیشتر است. کودکان مبتلا به طیف اوتیسم در زمان برقراری لرتباط اغلب بر جزئیات متمرکز بوده و کلیت روابط را از دست می‏دهند. رفتار غیرمعمول، نوع حرف زدن ، علایق و گرایشات آنها می‏تواند موجب ایجاد مشکل (از جمله مورد آزار و اذیت قرار گرفتن) در مدرسه قرار بگیرند. عدم توانایی افراد مبتلا به اوتیسم در درک و پاسخ دادن به ارتباطات غیرکلامی (nonverbal cues) به شیوه‏های رایج اجتماعی می‏تواند باعث ایجاد کشمکش یا نادیده گرفته شدن توسط سایرین را به همراه داشته باشد. کودکان و نوجوانان مبتلا به سندروم آسپرگر (Asperger’s syndrome) که شکل ملایمی از طیف اوتیسم شمرده می‌شود، اغلب از درستی آنچه که در حال انجام دادن هستند ناآگاه هستند.

کودکان دارای اختلالات اوتیسم بویژه انواع خفیف آن تمایل زیادی به برقرای ارتباط دارند اما در دوست‏ یابی دچار مشکل هستند. این امر می تواند باعث صرف نظر کردن و شکل‏گیری رفتارهای ضد اجتماعی ( به خصوص در دوران نوجوانی) شود، و در این مرحله از زندگی باعث شکل‏گیری روابط دوستانه و گروه ‏های اجتماعی نامناسب شود. یادگیری چگونگی ایجاد روابط دوستی مناسب می‏تواند این مشکلات را به حداقل برساند، احتمال قرار گرفتن در معرض رفتارهای زورگویانه را کاهش دهد و به روابط بهتر با افرادی که در طیف اوتیسم نیستند منجر شود. هر چه این مهارت ها زودتر آموخته شوند بهتر است.

مهارت های اجتماعی پیچیده و سخت برای یادگیری افراد اوتیسم

اغلب افراد سالم (غیر اوتیسم) فراموش می‏کنند که چقدر مهارت‏ های اجتماعی پیچیده است و چقدر زمان یادگیری آن طولانی است حتی برای افرادی که به سندروم اوتیسم یا آسپرگر ابتلا ندارند. در ادامه به برخی از مهارت‏ های مورد نیاز برای دوست ‏یابی در افراد اوتیسم ذکر می‏شود:

دانستن چگونگی مشارکت در فعالیت های سایر کودکان

دانستن چگونگی پذیرفتن بچه های دیگر به بازی ها یا فعالیت های خود

تشخیص اینکه چه زمانی و چگونه باید به دیگران کمک کنند و چگونه از دیگران درخواست کمک کنند

یادگیری خوب حرف زدن در مورد دیگران (تعریف) و اینکه در پاسخ به تعریف دیگران چه وامنشی نشان دهند

یادگیری زمان و نحوه مناسب انتقاد از دیگران

توانایی پذیرفتن انتقاد دیگران

یادگیری استفاده از ایده‏های سایرین و مشارکت دادن آنها در فعالیت‏های خود

آموختن به اشتراک گذاری مکالمه و فعالیت های خود با دیگران

یادگیری توانایی حل اختلاف نظر خود با دیگران بجای بروز رفتارهای پرخاش‏گرانه

درک زبان بدن و اصطلاحات غیرکلامی (facial expressions)

یادگیری چگونگی همدردی با افراد

رفتار و نظرات مناسب برای حفظ تنهایی یا پایان دادن به تعامل با سایرین

کودکان غیراوتیسم معمولا همه این مهارت‏های اجتماعی را به شکل ناخودآگاه و بصری و با مشاهده و ارتباط با افراد اطرافشان یاد می‏گیرند. تمایل کودکان مبتلا به  طیف اوتیسم برای تمرکز بر “جزئیات” به جای کل طرح “به این معنی است که معمولا بهتر است این مهارت های اجتماعی را به روش واقعی‏تر یاد بگیرند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می توانند به دو روش تطبیق و تشبیه نحوه ایجاد دوستی و ارتباط با دیگران را یاد بگیرند.

تطبیق-تغییر محیط

تطبیق شامل تغییر فیزیکی یا اجتماعی محیط برای کودک به منظور تشویق او برای انجام تعاملات اجتماعی مثبت

دعوت دوستان به خانه

با دعوت دیگران به خانه خود در واقع برای کودک مبتلا به اوتیسم دوستی را تشویق ‏می‏کنید. به خاطر داشته باشید که کودکان مبتلا به طیف اوتیسم لزوما به داشتن دوست در سن یا جنسیت خود ندارند. اغلب علایق خاص آنها را به سمت آدم‏هایی متفاوت با سن و جنس خود ترغیب می‏کند. این مطلب بسیار مهم است که در مورد دوستانی فرزندتان در مدرسه با آنها در ارتباط است با معلم او مشورت کنید. پس از آن می توانید آنها را برای بازی به خانه خود دعوت دهید. در نهایت کودک شما در محیط خانه آرام‏تر خواهد شد و در محیط خانه بهتر قادر خواهد بود در مورد داشتن تعامل اجتماعی مناسب تمرین کند.