ارتباط چشمی ارتباطی به راست یا دروغ گفتن دارد؟
ارتباط چشمی ارتباطی به راست یا دروغ گفتن دارد ؟ دفعات زیادی پیش آمده که وقتی با کسی صحبت می‌کنیم و مجبور هستیم کلماتمان را به‌دقت انتخاب کنیم، چشمانمان مرتب جابه‌جا شده و حرکت می‌کند. معمولاً می‌شنویم که سریع جابه‌جا شدن چشم نشانه دروغ گفتن است. اما اگر شما هم حتی هنگامی که کاملاً حقیقت را می‌گویید، نمی‌توانید ارتباط چشمی‌تان را حفظ کنید؛ علم جواب جالبی را برای مشکل شما یافته است. براساس یک مطالعه جدید، تلاش برای حفظ تماس چشمی، درواقع حواس ذهن شما را پرت می‌کند.
یک تحقیق تازه منتشر شده در مجله کوگنیشن (Cognition) انجام شده توسط شوگو کاجیمورا (Shogo Kajimura) و میچیو نامرا (Michio Naumra) از دانشگاه کیوتو نشان داد که تلاش برای حفظ ارتباط چشمی سبب کاهش توجه افراد بر صحبت کردن خودشان است. درواقع زمانی که به جایی غیر از چشم طرف مقابلتان نگاه می‌کنید، با تمرکز و حضور حواس بیشتری صحبت می‌کنید. برای بررسی دقیق‌تر، محققان از ۲۶ نفر برای انجام یک بازی جورچین کلمات دعوت کردند. بازی اینطور بود که به افراد کلماتی داده شده و از آنها خواسته می‌شد که فعلی را مربوط به آن کلمه بیان کنند؛ برای مثال «شیر» و «نوشیدن». سختی کلمات نیز متفاوت بوده و گاهاً کلماتی انتخاب می‌شد که چندین فعل مربوط به آنها وجود داشت. این سوال و جواب درحالی انجام می‌شد که افراد به صفحه نمایشی درمقابلشان نگاه می‌کردند که گاهاً تصاویر مستقیماً به افراد نگاه می‌کردند یا اینکه نگاهشان به جای دیگری بود.
ارتباط چشمی ارتباطی به راست یا دروغ گفتن دارد ؟ نتایج نشان داد که وقتی کلمات سخت‌تر و پیچیده‌تر بودند و تصویر داخل نمایشگر مستقیماً به افراد نگاه می‌کرد، پاسخگویی برای افراد سخت‌تر شده و زمان آن نیز بیشتر طول می‌کشید؛ و این ایده را ایجاد می‌کرد که هرچه فکرکردن‌مان عمیق‌تر و سخت‌تر باشد، بهتر است که چشمانمان را مرتباً جابه‌جا کنیم. پس اگر با کسی صحبت می‌کنید و او نگاهش را از شما می‌دزدد، بله ممکن است احساس کنید که او دروغ می‌گوید، اما همچنین ممکن است برایشان مهم باشد که قبل از آنکه چیزی بگویند، راجع به آن فکرکنند.
تعجبی ندارد که حقایق بسیاری نسبت به آنچه ما فکر می‌کنیم، پشت نگاه هر فرد نهفته باشد. درواقع، نگاه به قدری به رفتار ما مربوط میشود که حتی واکنش نوزادان را نیز برمی‌انگیزد: یک مطالعه در سال ۲۰۰۲ متوجه شد که نوزادان تمایل دارند چشمان و نگاه بزرگسالان (و نه صرفاً حرکات سرشان) را دنبال کنند. این کار چیزی است که ما حتی پیش از آنکه از آن باخبر باشیم انجام می‌دهیم.
هرچند نتایج این آزمایش بسیار جالب است، قائله اینجا تمام نمی‌شود. مشخصاً عوامل دیگری نیز وجود دارند که به اینکه چقدر و چرا ما در روابطمان تماس چشمی را حفظ می‌کنیم مربوط هستند. کم بودن تماس چشمی، برای مثال، می‌تواند نتیجه شرم، خجالت، ناراحتی و یا اضطراب اجتماعی باشد. از طرف دیگر ممکن است ما ارتباط چشمی‌مان را هنگام صحبت با کسی که او را تحسین می‌کنیم، بیشتر حفظ کنیم.
این موضوع می‌تواند دلیل وجود ارتباط چشمی بالا را در گفتگوهای دوستانه و صمیمی روشن کند؛ همچنین می‌تواند عدم تمایل ما را برای حفظ تماس چشمی در آسانسورها و متروها توضیح دهد.
اثرات ارتباط چشمی در مکالمه کردن خلاصه نمی‌شود. یک مطالعه نشان داد که ارتباط چشمی باعث به یاد ماندن حرف‌های شما میشود: گذراندن ۳۰ درصد از زمان مکالمه با ارتباط چشمی، به معنای افزایش چشمگیر مطالبی بود که افراد دخیل در مکالمه به یاد داشتنند.
تحقیقات بیشتر نکته جالب و جذاب دیگری را مشخص نموده: ما می‌توانیم ارتباط چشمی را به نفع خودمان و به نفع سایرین به کار گیریم. هنگامی که مردم دروغ می‌گویند، در استفاده از ارتباط چشمی زیاده‌روی می‌کنند. (در نتیجه نسبت به افرادی که راست می‌گویند حرکات چشم بیشتری دارند.) مطالعات نشان می‌دهد، ارتباط چشمی درست و مناسب می‌تواند مردم را راستگوتر کند.
مطالعه‌ای دیگر یکی از سایر نکات مثبت ارتباط چشمی را نشان داد: می‌تواند سبب افزایش خودآگاهی افراد شده و باعث شود که افکار، احساسات و رفتار خود را به درستی تنظیم کنند. اگر برگردیم به آن مطلب که در گفتگوهای دوستانه تماس چشمی بیشتر برقرار میشود، مطالعات نشان می‌دهند که برعکس این موضوع نیز وجود دارد؛ یعنی گاهاً شما می‌توانید با حفظ تماس چشمی باعث افزایش جذابیت خود شوید. (از این دانش به خوبی استفاده کنید!)
با اینکه در این مطالعات نتایج ضد و نقیضی حاصل شد (مانند اینکه افراد هنگامی که راست می‌گویند، می‌توانند ارتباط چشمی را بهتر حفظ کنند و درعین حال کسانی که دروغ می‌گویند نیز ارتباط چشمی را بیشتر حفظ می‌کنند) هیچ نقطه ابهای در این موضوع وجود ندارد که: ارتباط چشمی چیزی فراتر از آن است که فقط برای حفظ احترام و با ادب بودن انجام بدهیم.
دپارتمان پژوهش مرکز مشاوره و خدمات روانشناسی احیا
مترجم: امیر رضا اشرفی
