تنبیه رفتار نامناسب کودکان

تنبیه رفتار نامناسب کودکان : والدین همواره نگران این موضوع هستند که چگونه با فرزند خود رفتار کنند و گاهش از خود می پرسند: «واقعاً درست رفتار کردم؟» یکی از موارد سردرگمی والدین، زمانی است که کودک را به علت رفتار نامناسبی که انجام داده است، مورد تنبیه جسمی قرار می دهند یا با او قهر می کنند یا بر سر او فریاد می کشند و او را مورد سرزنش و توهین و تحقیر قرار می دهند. آیا این گونه تنبیه کردن رفتار کودک، صحیح است؟

در گذشته، تنبیه بدنی یکی از روش های رایج در امر تربیت کودکان بوده است. اما امروزه، بسیاری از روانشناسان و جامعه شناسان معتدقدند که تنبیه بدنی پیامدهای ناخوشایند و غیرقابل جبرانی را در آینده کودک رقم خواهد زد. بنابراین باید یاد بگیریم که چگونه تنبیه کنیم و منظور ما از تنبیه کردن چیست؟

«زمانی که از تنبیه صحبت می کنیم، منظورمان تنبیه جسمی، توهین، تحقیر، سرزنش و اهانت به کودک، غافل بود از کودک، تمسخرف محکوم و بی منزلت کردن کودک، و بی توجهی به او نیست، بلکه تنبیه یعنی: “بتوانیم به کودک بفهمانیم که رفتار وی اشتباه بوده است و لازم است که ان را جبران کند. هدف از تنبیه، باید اصلاح رفتاار باشد و نه تخلیه هیجانی یا بروز احساس خشم و انتقام از جانب شما”».

هر کاری، فوت و فن مربوط به خود را دارد و اگر شما قوانین تنبیه کردن را بلد نباشید و ناشیانه آن را اجرا کنید، آن تنبیه دیگر روی کودک تاثیر ندارد. نتیجه تنبیه اشتباه این است که کودک در قالب دفاعی فرو می رود و شروع به لج بازی می کند. رفتارهای نادرستی که کودک انجام می دهد، در سه طبقه بندی کلی جای می گیرند و لازم است که شما، نحوه رخورد با این رفتارها را بدانید. سه گروه، عبارتند از:

* رفتارمنفی خطرناک (در این جا والد باید جلوی رفتار را بگیرد)؛
* رفتار مضر یا آسیب زا یا رفتاری که حق کسی را ضاع می کند (برای این نوع رفتار باید پیامد منفی تعیین شود)؛
* رفتارهایی که ضرر یا خطری ندارند یا حق کسی را ضایع نمی کنند و به قصد توجه طلبی یا دست یابی به خواسته با معاف شدن از مسئولیت صورت می گیرند (باید نادیده گرفته شوند)؛

پس از آشنایی با انواع رفتارهای کودکان، قوانین تنبیه کردن را مرور می کنیم:

۱- بالافاصله پی از انجام رفتار نادرست، کودک را مورد تنبیه قرار دهید تا او بداند که برای آن رفتار نامناسب تنبیه می شود. تنبیه نباید با فاصله زمانی زیاد از رفتار، صورت بگیرد.
۲- تنبیه باید متناسب با کار انجام شده باشد؛ نه بیش تر و نه کم تر.
۳- در هنگام تنبیه کردن کودک، هرگز او را از نیازهای اصلی مثل خوراک، پوشاک یا مسکن امن، محروم نمی کنیم.
۴- برای تنبیه کردن کودک، او را چیزهایی مثل آمپول و دکتر رفتن، یا دزد و جن نمی ترسانیم.
۵- کودک باید بداند که برای کدام رفتار بد، تنبیه قرار گرفته است.

انواع روش های تنبیه کردن:

محروم کردن موقت: روش محروم کردن موقت، یکی از جایگزین های مناسب برای تنبیه بدنی کودک است. در این روش، شما کودک را برای مدت زمانی محدود، از فعالیت های مورد علاقه اش محروم می کنید. البته این محرومیت باید به گونه ای باشد که کودک شضما احساس کند، چیز باارزشی را از دست داده است. هنگام استفاده از این روش، به این نکات توجه کنید: الف) دلایل محرومیت را برای کودک توضیح دهید.

قبل از انجام هر اقدامی، به فرزندتان بگویید که علت محروم شدن او، انجام فلان رفتار اشتباه بوده است و این محرومیت، برای ترک رفتار نادرست او لازم است. البته دقت کنید که در ابتدا از این روش، فقط برای یک رفتار اشتباه استفاده کنید و بعد از اصلاح آن رفتار، به سراغ رفتارهای نادرست دیگر کودک بروید. به یاد داشته باشید در صورت استفاده زیاد، این روش نیز مانند روش های دیگر، اثربخشی خود را از دست می دهد و بی نتیجه می شود.

تنبیه رفتار نامناسب کودکان : تعیین پیامد منفی برای رفتار اشتباه: روش دیگر جایگزینی برای تنبیه کودکان، تصحیح رفتار اشتباه از طریق تعیین پیامد منفی برای آن است. روش اجرا به این صورت است که شما از پیامدهای طبیعی، برای از بین بردن رفتار اشتباه کودکان استفاده می کنید. مثلاً برای کودکی که روی دیوار نقاشی می کند، این روش می تواند مفید باشد که شما از کودک بخواهید که قسمت نقاشی شده را با دستمال تمیز کند و اگر او انجام این کار را بلد نیست، به او آموزش بدهید. هنگامی که دیوار را کاملاً تمیز کرد، به او بگویید: «عزیزم دیوار خیلی تمیز شده، حالا ازت می خوام که بقیه دیوار رو هم تمیز کنی!». اگر کودک بار دیگر، باز هم دیوار را کثیف کرد، دوباره او را مجبور به تمیز کردن کنید. البته برای استنفاده از این روش، نکاتی وجود دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم:

الف) جبران اشتباه: از فرزندتان بخواهید که کار بد خود را جبران کند. مثلاً به خاطر حرف بدی که گفته است، معذرت خواهی کند یا اگر تمام ظرف ها را ریخته، آن ها را جمع کند.
ب) تمرین رفتار مثبت: حتما شما هم به خاطر دارید که اگر در مدرسه، کلمه ای را اشتباه می نوشتیم، معلم وادارمان می کرد که برای مثال، املای درست آن کلمه را ده بار بنویسیم. روش اجرای این بند نیز، به همین صورت است. برای مثال، اگر کودک تمام اتاقش را به هم ریخت، از او بخواهید که علاوه بر اتاق خودش، قسمت دیگری از خانه را هم مرتب کند.
ج) کودک را تحسین کنید: هنگامی که کودک به جای رفتار اشتباه خود، کار درست و شایسته ای انجام داد، او را تشویق کنید و برایش پاداش کوچکی در نظر بگیرید.
د) مثل همیشه قاطع باشید: قاطع باشید و از حرف خود کوتاه نیایید. مثلاً اگر قرار شد که کودک اتاق خود را تمیز کند، تمام آن را خودش تمیز کند.

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.