تحریک الکتریکی از روی جمجمه یا همان tDCS  یکی از روش های جدید تحریک سلول های مغزی  است که بدون درد و غیر تهاجمی انجام می شود. در این روش یک جریان الکتریکی مستقیم بسیار ضعیف (۱ یا ۲ میلی آمپر) به نواحی خاصی از مغز فرستاده مزیی شود و باعث می شود فعالیت سلول های مغز تعدیل و اصلاح شوند.

تاریخچه استفاده از جریان الکتریکی و تاثیر آن بر مغز، به مدت ها قبل برمی گردد حتی شواهدی وجود داردکه رومی ها با قرار دادن ماهی های برق دار بروی سر در درمان سردرد استفاده می کردند. بعد ها در اوایل قرن نوزدهم، دو محقق به      نام های گالوانی و ولت به این نکته پی بردند که با تحریک الکتریکی مغز می توان عضلات بدن حیوانات را به حرکت درآورد. به دلایل متفاوت استفاده از این روش به فراموشی سپرده شد ولی در ۱۵ سال اخیر مجدداً اثر تحریک الکتریکی مغز بر بهبود کارکرد شناختی ( برای مثال تقویت حافظه و یادگیری)  و تنظیم خلق در افراد دچار اختلالات روانی و هم چنین افراد دچار سکته مغزی و بیماری های مغزی نظیر پارکینسون مورد توجه قرار گرفته است.  نتایج تحقیقات اخیر نشان      می دهد با تحریک الکتریکی مغز می توان توانایی های کلامی، محاسباتی، میزان توجه، توانایی حل مسئله، حافظه و تعادل حرکتی را بهبود بخشید. همچنین تحریک الکتریکی مغز نتایج قابل توجهی در درمان افسردگی، اضطراب، وسواس ، مصرف مواد و دردهای مزمن داشته است.

کوتاه درباره مغز:

برای آن که با تحریک الکتریکی از روی جمجمه بهتر آشنا شویم ضروری است تا مغز انسان را بیشتر بشناسیم. وزن مغز انسان ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ گرم است. مغز از دو نیمکره تشکیل شده است، نیمه راست بدن را نیمکره چپ مغز و نیمه چپ بدن را نیمکره راست مغز هدایت می کند. مغز انسان ۲۰ درصد از اکسیژن موجود در خون را مصرف می کند. همان طور که    می توان مغز را یک عضو دارای کارکرد یکپارچه و واحد در نظر گرفت، می توان آن را یک سیستم دارای سیستم های فرعی نیز تصور کرد که هریک در زمینه و کارکردی خاص تخصص پیدا کرده اند. مغز پیچیده ترین عضو در بدن انسان است که از شبکه پیچیده ای از سلول های عصبی به نام نورون (neuron) تشکیل شده است. تعداد سلول های مغز انسان، یک صد میلیارد برآورد شده است. مغز هم اعضای بدن و واکنش های آنها را کنترل می کنند و هم در برابر تغییرات درون بدن، پاسخ های مناسب را نشان می دهد. سلول های عصبی مغز انسان از طریق جریان های الکتریکی و فعل و  انفعال های شیمیایی با یکدیگر تماس برقرار می کنند. با توجه به این آشنایی کوتاه با نحوه فعالیت مغز، تحریک الکتریکی نواحی خاص مغز سبب می شود کارکرد آن ناحیه بهتر شود.

آثار تحریک مغز تا چه زمانی باقی می ماند؟

آثار تحریک الکتریکی مغز را به می توان دو دسته تقسیم کرد:

کوتاه مدت: اثر فوری و کوتاه مدت این نوع تحریک را می توان بلافاصله با تغییری که در میزان تحریک پذیری  سلول های مغز رخ می دهد (بازداری یا تحریک نواحی مختلف مغزی)، مشاهده و اندازه گیری کرد و تا یک و نیم ساعت به طول انجامد.

بلند مدت: تحقیقات متفاوت نشان می دهد آثار بدست آمده از تحریک الکتریکی مغز در درمان اختلالات مختلف  می تواند تا مدت قابل توجهی باقی بماند. برای مثال در مورد افسردگی، ثابت شده است که اثرات درمانی آن تا چند ماه پایدار است البته تحقیقات نشان می دهد استفاده از جلسات تقویت کننده تحریک الکتریکی در ماه های بعد (هر هفته یا دو هفته یکبار) در حفظ اثرهای درمانی بدست آمده بسیار مفید است.

قدرت (شدت) تحریک الکتریکی مغز و تعداد جلسات چقدر باید باشد؟

بهترین شدت جریان الکتریکی مستقیم، بین ۵/. تا ۲ میلی آمپر است که توسط یک باتری ۹ ولتی تولید می شود. در درمان افسردگی و اکثر اختلالات دیگر شدت ۲ میلی آمپر توصیه شده است و تعداد جلسات درمانی نیز حداقل باید ۱۰ جلسه متوالی باشد. طول مدت هر جلسه نیز ۲۰ تا ۳۰ دقیقه است.

مکان قرار گرفتن الکترودها در سر کجاست؟

مکان مناسب قرار دادن الکترود بروی سر بر اساس نوع اختلال و دستورالعمل های مشخص تنظیم می شود، برای مثال در درمان افسردگی یکی از الکترودها (آند یا تحریکی) کمی بالاتر از شقیقه نیمکره چپ و الکترود دیگر (کاتد یا بازدارنده) بروی ناحیه پیشانی، بالای ابروی راست قرار می گیرد. مکان یابی نصب الکترودها توسط کارشناس به شکلی دقیق و بر اساس یک سیستم اندازه گیری بین المللی به نام ۱۰-۲۰ مشخص می شود. بعد از نصب الکترودها جریان الکتریکی به تدریج تا ۲ میلی آمپر افزایش می یابد و پس از آن ثابت می ماند. الکترود آند اثر تحریکی و الکترود کاتد اثر بازداری کننده بر مغز دارد.

عوارض جانبی این روش چیست؟

این روش درمانی هیچ عارضه جانبی پایدار ندارد. شایع ترین عوارض آن عبارتند از خارش و سوزش در ناحیه الکترودها و یا سردردهای گذرا. توصیه می شود اگر قرار است الکترود بر روی پیشانی قرار گیرد آن ناحیه تمیز و پاک و عاری از کرم و مواد آرایشی باشد.

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.