تشخیص و درمان اختلال های دفعی (بی اختیاری ادرار و مدفوع) در کودک

اکثر کودکان تا چهار سالگی توانایی کنترل مدفوع خود را به دست می آورند. اختلال در این زمینه زمانی ایجاد میشود  که کودکی بعد از چهارسالگی به صورت عمدی یل غیر عمدی و بدون داشتن دلایل عضوی، در لباس یا مکانهایی دفع مدفوع کند که برای این کار نامناسب است. شدت علایم این اختلال از لکه دار کردن خفیف لباس زیر تا مالیدن مدفوع کف اتاق، یا روی دیوار و مبلمان بسیار متغیر است.

اختلال بی اختیاری مدفوع شامل اختلال در نگهداری و اختلال در دفع مدفوع می باشد که در نوع اول، کودک مبتلا مدفوع خود را در روده نگه می دارد و به علت سفت شدن مدفوع، راست روده و روده بزرگ گشاد شده توان واکنش به انعکاس دفع را از دست می دهد. در حالی که، در نوع دوم، کودک مبتلا مدفوع خود راکه مدفوعی طبیعی است در لباس یا جای نا مناسب دیگری دفع می کند.

مشخصات بالینی

بی اختیاری مدفوع  یکی از اختلالهای ناخوشایندی است که معمولا اجتناب اطرافیان از فرد مبتلا می شود. این کودکان همیشه آلت تمسخر دیگران می شوند، طرد می گردند، عزت نفس بسیار پایین دارند و از طرد شدن مداومشان توسط دیگران، آگاه اند. این اختلال معمولا با مشاهده دفع مدفوع کودک – ارادی یا غیر ارادی – در محلهای نامناسب، با تکرار دست کم، ماهی یک بار به مدت سه ماه در کودکانی که به سن زمانی یا عقلی چهار سال رسیده اند، تشخیص داده می شود. لباس زیر این کودکان معمولا لک دار یا کثیف است. برخورد کودک با این وضعیت اهمیت بالینی فراوانی دارد.ممکن است کودک نسبت به بی اختیاری مدفوع خود بی تفاوت باشد و صرفا بوی آن دیگران را از این امر آگاه سازد یا رفتارهای پنهان کارانه و توأام با احساس شرم نشان دهد و گاه نیز ممکن است کودک نه تنها احساس شرم و حقارت نکند، بلکه لباس خود را نیز در معرض دید بگذارد.

ملاک های تشخیصی اختلال بی اختیاری مدفوع به شرح زیر است:

الف. تکرر ارادی یا غیر ارادی دفع مدفوع در مکانهای نامناسبی چون لباس یا فرش.

ب. تکرر بی اختیاری مدفوع، ماهی یک بار به مدت سه ماه.

ج. سن عقلی بیش از چهار سال

د.رفتار در اثر تأثیر فیزیولوژیک یک ماده یا در اثر شرایط پزشکی عمومی جز از طریق مکانیزم یبوست به وجود نیامده است.

شیوع

شیوع این اختلال با افزایش سن کاهش می یابد و معمولا تا ۱۶ سالگی به صفر می رسد. نسبت وقوع این اختلال در ۷ تا ۸ سالگی حدود ۱/۵ درصد و در دختران ۰/۵ درصد است. پسرها در تمام سنین ۳ تا ۴ برابر بیشتر از دخترها به این اختلال مبتلا می شوند.

درمان

برای درمان این اختلال باید اساس عضوی اختلال بررسی گردد و بعد با بررسی روشهای والدین، میزان موفقیت و نگرش آنها نسبت به مشکل فرزندشان بررسی و نگرشهای خصمانه و انتقادی آنها تعدیل شود. درمان این اختلال دو هدف دارد: اولی ایجاد عادات روده ای بهنجار و دومی بهبود بخشی روابط والدین با کودک است.

درمان اختلال بی اختیاری مدفوع با اقدامات زیر میسر می شود:

رژیم غذایی

اقدامات طبی

درمان روانشناختی

طی اقدامات رژیم درمانی، ابتدا باید والدین را مجاب کرد تا به تغییر رژیم غذایی کودک بپردازند تا یبوست پدید نیاید؛ بعد با اقدامات طبی در صورت لزوم، با شستشوی روده یا تنقیه و پایدار نگهداشتن نرمی مدفوع به وسیله ملین هایی که انقباض و قوام روده را تحریک و مدفوع را شل می کنند و سرانجام طی ملاحظات روانشناختی به تعدیل و اصلاح رفتار والدین و کودک پرداخت. پژوهشهای مختلف بیانگر آن هستند که درمانهای رفتاری وسیله مطمئنی برای درمان این اختلال به شمار می آیند. رفتار درمانی در این زمینه شامل موارد زیر می شود

بهسازی وضع موجود، برطرف کردن یبوست به شیوه های مختلف

حفظ وضعیت فراهم شده

استفاده از روشهای یادگیری جهت آموزش توالت رفتن صحیح با تأکید بر تقویت مثبت.

در این راستا هدف آن است که کودک دفع عادی را در توالت به طور منظم یاد بگیرد.مفید ترین روش برای این کار، شکل دهی تدریجی رفتار کودک است.

برای شروع مداخله بهتر است که کودک پس از هربار غذا به دستشویی رفته و ۱۰ دقیقه در آنجا بماند و این عمل به تدریج به نشستن روی لگن و سرانجام دفع در توالت تعمیم داده شود. بااینکه سرعت و مرحله بندی برنامه درمانی در فرد مبتلا بسیار متفاوت است، ولی طرح مراحل ثمربخش و تداوم رانگیزاندن کودک نقش مهمی در پیشرفت درمان دارد. هنگامی که بی اختیاری مدفوع بازتاب روابط ضعیف، ابراز ناکافی احساسها و فقدان ساختار در درون سیستم خانواده باشد، خانواده درمانی الزامی خواهد بود و سرانجام اگر اقدامات سرپایی بی فایده باشند بستری کردن کودک ضرورت خواهد یافت.

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.