مهم ترین موانع ارتباطی کدامند _ قسمت دوم (ویژگی افراد دارای سبکهای ارتباطی متفاوت)

می دانیم که همه ی انسان ها سبک های ارتباطی متفاوتی دارند. در این شماره میخواهیم ویژگی­های افراد دارای سبک­های ارتباطی متفاوت را  مرور کنیم.

الف: ويژگي­هاي افراد پيرو سبك سلطه‌پذیر(منفعل):

• از حقوق فردی خود آگاه نبوده و در صورت آگاهی به حقوقشان بي­توجه­اند.
• احساسات، افكار و عقايد خود را بيان نمي­كنند و اگر بخواهند بيان كنند آن­قدر مؤدبانه و در لفافه مطرح مي­كنند كه جدي تلقي نمي­شود.
• ناتوان در ابراز وجود.
• در برقراری ارتباطاتشان غیر صادقانه و غیرصریح هستند(غیرمستقیم و مبهم).
• به ديگران اجازه مي­دهند به حريم خصوصي آنان تجاوز نمايند و براي آن‌ها تصمیم بگيرند.
• به ديگران اجازه مي­دهند به‌راحتی حقوق و احساسات آن‌ها را ناديده گرفته و زير پا بگذارند.
• به‌ظاهر، افراد متواضع، صبور، ازخودگذشته و مهربان قلمداد مي­شوند، اما در باطن از این‌که توسط ديگران مورد سوءاستفاده قرار مي­گيرند و حقوقشان پايمال مي­شود، ناراحت هستند.
• احساس درماندگي و ناتواني مي­كنند.
• قادر به پذيرش مسئوليت نيستند.
• معمولاً مضطرب و نگران هستند.
• نيازها و خواسته­هاي ديگران را بر خواسته­هاي خود اولويت مي­دهند.
• اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس پايين دارند.
• برای خود احترام قائل نمی­شوند و مدام خود را تحقیر و ملامت می­کنند.
• تمایل دارند که توسط افراد یا موقعیت­هایی کنترل شوند.
• دائماً با خود مشکل داشته و رضایت از خود پایینی دارند.
• سرگردانی و از این شاخه به آن شاخه پریدن از ویژگی­های آن­هاست.
• میل زیادی به راضی نگه‌داشتن دیگران از خود دارند.
• تماس چشمي مناسبي برقرار نمي­كنند.
• تن صدای پاييني دارند.
• من‌من كردن و شانه بالا انداختن به هنگام صحبت از عادات آن‌هاست.
• عباراتي مثل” اما…، درواقع خيلي هم براي من مهم نيست ” را زياد بكار مي­برند.

ب: ويژگي­هاي افراد پيرو سبك پرخاشگر(مهاجم)

• خودخواهی
• بي­توجهي و نادیده گرفتن حقوق ديگران
• رنجاندن ديگران براي جلوگيري از رنجش خود
• برچسب زدن به ديگران
• خویشتن‌داری نابسنده
• صحبت كردن با صداي بلند و تند
• شیوه­ی گفتگوی­شان با دیگران به نحوی است که دیگران احساس حقارت، جهل، نادانی، و… می کنند.
• به دیگران احساس گناه می­دهند
• با طعنه يا نيش و کنایه صحبت می­کنند
• دارای عواطف ناخوشایند خشم و خصومت می­باشند
• اخم کردن و باج­گیری هیجانی جزو ویژگی­هایشان است
• تهديد كردن
• انعطاف‌ناپذیری
• اهل تلافی اعمال ناشایست
• استفاده­ي فراوان از عبارات ارزش‌گذارانه (‌بايد، حتماً، بايستی و…)
• احترام نگذاشتن به دیگران و تحقير كردن آنان
• کنترل کردن افراد
• فاقد اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس(در ظاهر نشان نمی­دهند)

نکته: تجربه نشان داده است كه بين سبك ارتباطي سلطه­پذير و پرخاشگر يك رابطه­ي چرخشي وجود دارد. این عبارت به معنی آن است که فرد سلطه­پذير، معمولاً به دليل پايمال شدن حق‌وحقوقش و عدم ارضاي نيازهايش، خشم زيادي را در خود انباشته مي­كند و درنهایت اغلب با حادثه‌ای جزئی برانگیخته‌شده و همچون آتشفشانی فوران كرده و گدازه‌های پرخاشگرانه­ي خود را بر روي نزديكانش فرومی‌ریزد. اما به دنبال رفتارهاي پرخاشگرانه، فرد سلطه­پذير به احساس گناه شديدي دچار شده و به سمت رفتار سلطه‌پذیرانده‌ی معمول خود بازمی‌گردد.

از سوي ديگر، فرد پرخاشگر مواقعي كه به سطح خاصي از فشار رواني و تنش دروني مي­رسد، مستعد پرخاشگري می­شود­. همراه با افزايش تنش، پرخاشگري افزايش مي­يابد و او مستبدتر و مهاجم­تر مي­شود.

بااین‌وجود در مقطعي از تنش شديد، فرد پرخاشگر خسته شده و مستعد كناره­گيري و تسليم مي­شود؛ اما اين حالت نيز جنبه­ي موقتي دارد.

ج: ویژگی‌های افراد سبک سلطه‌گر(فریبکار)

• ارتباطات غیر صادقانه، غیر­صریح(غیرمستقیم و مبهم) توأم با احترام ظاهری
• احساس متفاوت بودن نسبت به دیگران
• اهل تحریف
• برای خود و دیگران احترام قائل نیست
• نسبت به خود و دیگران احساس­های منفی دارد
• بدون پرخاشگری واضح
• حقوق دیگران را نادیده می­گیرد
• برای رسیدن به اهداف خود از احترام­های افراطی و تملق­گویی استفاده می­کند
• دوستی­های سطحی
• ابراز احساسات مصنوعی
• از افراد استفاده­ی ابزاری می­کند
• اهل تزویر و ریا و ظاهرسازی(نقش بازی کردن)
• سوءاستفاده از دیگران
• دیگران را کودن­تر و پایین­تر از خود می­پندارند
• احساسات بسیار کم‌عمق(نداشتن همدلی و همدردی)
• قابل‌اعتماد نیستند و به دیگران اعتماد ندارند
• قول‌ها و وعده­های دروغ و بی‌پایه

ویژگی‌های افراد سبك جرئت‌مند:

• آگاهي كامل از حقوق فردي و جمعي خود
• داشتن نگرش مثبت و سازنده نسبت به خود و ديگران
• احترام گذاشتن به حقوق خود و ديگران
• به رسميت شناختن و اهميت دادن به افكار، عقايد و احساسات خود و ديگران
• آگاه بودن به اين­که رفتار جرئت­مندانه بدان معنا نيست كه من همواره برنده باشم، بلكه بدان معناست كه من موقعيت را به بهترين و كارآمدترين شكل ممكن اداره كنم.
• ابزار احساسات و عقايد خود
• پذيرش مسئوليت اعمال و تصميم­هاي خود
• داشتن روابط سالم و صميمانه با ديگران
• شنونده و پذیرا بودن
• اهميت دادن به نيازهاي خود
• برخورداري از اعتمادبه‌نفس بالا و خودپنداره­ي مثبت
• متكي نبودن به ديگران، ضمن پاسخ‌دهی به حمايت­هاي ديگران
• تن صداي محكم و استوار
• تماس چشمي کافی در هنگام صحبت كردن
• داشتن وضعيت بدني راسخ، متعادل و راحت
• بيان افكار و احساسات خود با استفاده از ضمير”من”
• استفاده از عباراتي كه نشان‌دهنده‌ی همكاري با ديگران است مثل”من معتقدم”، “من فكر می‌کنم”، “من احساس می‌کنم”، “نظر شما در این مورد چيست”، “چگونه ما مي­توانيم اين مسئله را حل كنيم؟”
• عدم استفاده از كلمات مطلق مانند: بايد، حتماً، الزاماً و…
• ذكر مسائل مهم و ضروري و پرهيز از حاشيه روي افراطي

نتیجه‌گیری: پیام پرخاشگرانه معمولاً موجب عصبانیت طرف مقابل می­شود و در آن به احساس طرف مقابل توجهی نمی­شود. پیام­های پرخاشگرانه معمولاً با ضمیر تو شروع می­شوند(مثل “تو هیچ‌وقت کارهایت را به‌موقع انجام نمی­دهی”).

پیام­های قاطعانه با ظرافت بیشتری بیان می­شود و لحن تهاجمی ندارد. پیام قاطعانه معمولاً با ضمیر من بیان می­شود و احساس فرستنده­ی پیام و رفتار طرف مقابل را وصف می­کند(“وقتی نوارهایم را قرض می­گیری و آن‌ها را پس نمی­دهی،  من عصبانی می­شوم”).

پیام منفعلانه، مستقیم نیست. فرستنده از این می­ترسد که طرف مقابل عصبانی شود آدم­های غیر قاطع به‌جای بیان اصل موضوع به حواشی می­پردازند. پیام­های غیر قاطعانه معمولاً به‌صورت حدس، طعنه، یا از طریق رفتارهای غیرکلامی بیان می­شوند.

به‌این‌ترتیب می­توان گفت رفتار قاطعانه نه کمرویی است و نه پرخاشگری، بلکه رفتاری است که بین پرخاشگری و کمرویی قرار دارد، زیرا:

• در پرخاشگری به حقوق دیگران بی­اعتنایی می­شود و این حقوق زیر پا گذاشته می­شود.
• در کمرویی به حقوق خود بی­اعتنایی می­شود و این حقوق زیر پا گذاشته می­شود.

در قاطعیت نه حقوق خود و نه حقوق دیگری زیر پا گذاشته نمی­شود. بلکه بدون لطمه زدن به خود یا در دیگری، فرد نظرات خود را بیان کرده، احساسات خود را ابراز می­کند و حق خود را می­گیرد.

لطفا جهت دریافت خدمات روان شناسی و مشاوره با شماره های ۰۹۰۱۰۱۳۴۶۸۴ و ۰۲۱۸۶۰۱۵۵۹۱ تماس حاصل فرمایید.